Ζακυνθινά έθιμα

Εδώ σ' αυτό το μπλογκ δε βάζω συνταγές. Μέρες που έρχονται όμως, είπα να θυμηθούμε ένα ζακυνθινό έθιμο, αυτό της κουλούρας. Ο Οίακας που του αρέσουν τα λαογραφικά, θα το ευχαριστηθεί πάλι.

Ο Ζακυνθινοί είχαν ένα έθιμο, κυρίως στα χωριά, που συνεχίζεται ακόμα και σήμερα. Πριν από τις μεγάλες γιορτές (Χριστούγεννα, Πάσχα, Αγίου Διονυσίου και παραμονές γάμου) έφτιαχναν τις κουλούρες. Κουλούρα κόβουν την παραμονή των Χριστουγέννων, κουλούρα χαρίζουν και στους κουμπάρους σε γάμους.
Οι κουλούρες είναι ένα διαφορετικό είδος ψωμιού. Φτιάχνονται όπως το ψωμί αλλά έχουν μέσα κανέλλα, γαρύφαλλο, γλυκάνισο και ζάχαρη.
Η κουλούρα η χριστου-
γεννιάτικη, σχεδόν αντικαθιστά την βασιλόπιτα εδώ, γι αυτό άλλωστε έχει μέσα και «εύρημα» (νόμισμα).
Την παραμονή των Χριστουγέννων το βράδυ οι ζακυνθινοί τρώνε μπρόκολο βραστό (παλιότερα). Μετά, ο γεροντότερος του σπιτιού κόβει την κουλούρα ή Χριστόψωμο. Η κουλούρα κρύβει μέσα της ηύρεμα (εύρημα), ένα νόμισμα για καλή τύχη.
Εμείς πάντως για να πω την αλήθεια, μόνο την παραμονή δεν την τρώμε. Η πεθερά μου, αρχίζει κανα εικοσαήμερο πριν τα Χριστούγεννα να αγοράζει κουλούρες τις οποίες τσακίζουμε, και καλά για να δούμε ποιος φούρνος φτιάχνει την καλύτερη. Εδώ και χρόνια έψαχνα μια καλή συνταγή, γιατί μου αρέσει όλα αυτά να τα φτιάχνω μόνη μου. Μια πολύ καλή συνταγή βρήκα στο βιβλίο του Διονύση Βίτσου, «Ζακυνθινά φαγιά, ψωμιά και γλυκίσματα» (εκδόσεις «Περίπλους»). Με τα χρόνια και τις δοκιμές έχω πειράξει ελάχιστα τη συνταγή (ως προς τη μαγιά και τη ζάχαρη). Δοκιμάστε τη.

Κουλούρα Χριστουγέννων
1 κιλό αλεύρι
3 φακελλάκια ξηρή μαγιά
1/2 με 1 ποτήρι ζεστό νερό
2 φλυτζάνια κόκκινο κρασί ζεστό (1 αν το κρασί είναι δυνατό)
½ φλυτζ. ελαιόλαδο
1 φλυτζ. σταφίδες μαύρες
1 φλυτζ. σταφίδες ξανθές
1 φλυτζ. καρύδια χοντροκομμένα
1 φλυτζ. ζάχαρη
ξύσμα πορτοκαλιού
ξύσμα μανταρινιού
50 γρ. κουκουνάρι
μια πρέζα αλάτι
2 κ.γλ. κανέλλα
¼ κ.γλ. γαρύφαλλο
1 κ. γλ. γλυκάνισο
Για το στόλισμα:
Σουσάμι, κάστανα, ζάχαρη, ζαχαρωτά ή απλά λευκή ζάχαρη και άχνη ζάχαρη. Τη λευκή ζάχαρη, μπορείτε να τη βάψετε με χρώμα ζαχαροπλαστικής, (μέσα σε ένα μπωλάκι που κλείνει, βάζουμε ένα φλυτζάνι ζάχαρη, προσθέτουμε 2-3 σταγόνες χρώμα ζαχαροπλαστικής και χτυπάμε καλά).
Βάζουμε σε ένα μεγάλο μπωλ το αλεύρι και το ανακατεύουμε με τη μαγιά.
Προσθέτουμε το κρασί (αν είναι δυνατό κόκκινο, περιοριστείτε στο ένα φλυτζάνι) και συμπληρώνουμε με χλιαρό νερό, τόσο ώστε η ζύμη μας να μην κολλάει πολύ στα χέρια.
Αφήνουμε σε μέρος ζεστό (κοντά σε καλοριφέρ ή στο φούρνο μας αναμένο στους 50 βαθμούς ή με μια κουβερτούλα) για μιάμιση ώρα να φουσκώσει.
Μετά, προσθέτουμε όλα τα υπόλοιπα υλικά. Ζυμώνουμε να ενωθούν και βάζουμε το μίγμα σε λαδωμένο ταψάκι. Αφήνουμε μισή ωρίτσα πάλι να φουσκώσει λίγο (δε φουσκώνει πάρα πολύ γιατί έχει βαριά υλικά μέσα) ενώ προθερμαίνουμε το φούρνο στους 200.
Ψήνουμε για 1 ώρα κι ένα τέταρτο στους 180-190 βαθμούς. Βυθίστε ένα μαχαίρι για να σιγουρευτείτε ότι ψήθηκε στο κέντρο.
Όταν τη βγάλουμε αφήνουμε να κρυώσει λίγο, αλείφουμε με λάδι ή μέλι την επιφάνεια και ρίχνουμε πάνω ζαχαρωτά, ζάχαρη χρωματιστή, κάστανα ή ό,τι άλλο θέλουμε. Εγώ περιμένω να κρυώσει λίγο, αραιώνω μια γερή κουταλιά μέλι με λιγο νερό και την περνάω με ένα πινέλο. Μετά την πασπαλίζω με ζάχαρη.
Συμβουλή. Μη βάλετε παραπάνω σταφίδες από όσες λέει γιατί όταν το γλυκό μας έχει μέσα υγρά υλικά όπως οι σταφίδες κινδυνεύει να λασπώσει και να μην ψηθεί καλά. Γι' αυτό και η κουλούρα θέλει πολλή ώρα ψήσιμο.


Πέρυσι, ένας συνάδελφός μου, μου έδωσε τους συμβολισμούς της ζακυνθινής κουλούρας. Οι συμβολισμοί αυτοί αναφέρονται στο βιβλίο του ιστοριογράφου και λόγιου Ντίνου Κονόμου. Όσα διάβασα ήταν ενδιαφέροντα και τα μεταφέρω και σε σας.

Η κουλούρα: συμβολίζει το άστρο της Βηθλεέμ, που οδήγησε τους μάγους στο σπήλαιο.
Το νόμισμα: συμβολίζει το Θείο Βρέφος (το Χριστό).
Η αναμμένη φωτιά: συμβολίζει τον Αδάμ και την Εύα, που καίγονται στη φωτιά της κόλασης.
Κρασί και λάδι: συμβολίζει τα δώρα των Μάγων
Η στιγμιαία φλόγα: συμβολίζει την Ανάσταση του Χριστού και τη λύτρωση των Πρωτοπλαστών (στιγμιαία φλόγα έχουμε όταν για παράδειγμα ρίξουμε λίγο λάδι στη φωτιά).
Ο πυροβολισμός: δείχνει την αγανάκτηση για το διώκτη του Θείου Βρέφους που είναι ο Ηρώδης.

Εδώ θα συμπληρώσω, όσα ακόμα μου έμαθε ο φίλος μου ο Διονύσης.

"Το μπρόκολο (το ζουμί) το πίνουνε με καλαμάκι από ρίζα σέλινου(!). Τα απαραίτητα για τα μπρόκολα, λεμόνια στο τραπέζι είναι κομμένα στη μέση, αλλά από το μισό που λείπει έχει αφεθεί ένα μέρος της φλούδας τους έτσι ώστε να μοιάζουν με φάτνες. (εξαιρετικό, όταν το πετυχαίνεις!) Η κουλούρα λέγεται έτσι, βέβαια, λόγω σχήματος - με τρύπα στο κέντρο. Πριν την κόψουμε, λοιπόν, την κρατάμε όλοι, ακουμπώντας τη με το ένα χέρι μας, ψηλότερα από το ύψος της επιφάνειας του τραπεζιού, ψιθυρίζοντας το "τη γέννησεί σου...". Στο μεταξύ, στο τραπέζι και στο σημείο που είναι το κέντρο της κουλούρας καίει μια φλογίτσα από ένα αυτοσχέδιο καντηλάκι με δυο ξυλαράκια σε σχήμα σταυρού, την οποία φλογίτσα, πριν κόψουμε την κουλούρα τη σβήνουμε με κόκκινο κρασί"

Οι φωτό που ακολουθούν είναι από την κρύα (τις τελευταίες μέρες) Ζάκυνθο, και το χαλάζι που έριχνε απί 15 λεπτά προχτές το βράδυ. Η κίνηση με αυτοκίνητο δυσκόλεψε πολύ, κοντέψαμε να μη μπορούμε να φτασουμε σπίτι μας και το χαλάζι δεν είχε λιώσει μέχρι το πρωί. 5 βαθμοί για τη Ζάκυνθο είναι πολύ χαμηλή θερμοκρασία. Απόψε γύρισα από ένα φίλο με -1. Χειμώνας είναι βέβαια, θα τα κάνει κι αυτά.